Het Russische verhaal: de Roesski Mir en andere narratieven
In het REKA-project Hybride oorlogsvoering: hoe om te gaan met de Russische narratieven? werken onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam, Radboud Universiteit en Instituut Clingendael, samen met het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Defensie en internationale partners zoals de Universiteit van Cambridge, aan een gezamenlijke analyse van Russische narratiefvorming en hybride strategieën.
Als consortiumleden – Katja Tolstoj, Evert van der Zweerde en Alfons Brünning – introduceren wij nu alvast een krachtig analytisch instrument: het ideologeem. Wij bouwen voort op Bakhtin, Guseinov en Jameson en definiëren het ideologeem als de kleinste functionele eenheid van ideologische discoursen. Waar traditionele ideologieën zoals marxisme-leninisme, nazisme of maoïsme coherent en systematisch waren, bestaan hedendaagse discoursen vaak uit versnipperde verhalen en symbolen. Toch kunnen deze enorme mobiliserende kracht ontwikkelen. Het begrip ideologeem helpt te begrijpen hoe losse woorden, symbolen of beelden – denk aan Russkii Mir, Heilige Rus, of de letter Z, maar ook aan MAGA – hun werking ontlenen aan hun vermogen om betekenisvelden te combineren, contexten te wisselen en, mensen triggerend en mobiliserend, razendsnel te circuleren.
Met dit concept laten wij zien hoe zulke ideologemen politiek, religie en geschiedenis verbinden, en hoe zij resoneren zowel binnen Rusland als in Europa, de Verenigde Staten en daarbuiten. Tijdens de workshops van september 2025 testen wij dit instrumentarium samen met andere consortiumleden, diplomaten, beleidsmakers en defensie-experts. Gezamenlijk werken wij toe naar concrete outputs zoals policy briefs en counter-narratief instrumentaria.
Zo draagt REKA bij aan een brug tussen academische precisie en praktische toepassing in de veiligheids- en buitenlandpolitiek.
